"Tkacze" Dramaturgia powstania
Jest to dramat rewolucji, w którym ostatecznie obraca się ona przeciwko sobie samej...
Theodor Fontane
Dramat Tkacze składa się z pięciu aktów, z których każdy rozgrywa się w innym miejscu i w których coraz to nowe postaci wysuwają się na plan pierwszy. Kulminacją każdego aktu jest narastające oburzenie. Motywem przewodnim jest pieśń Krwawy sąd podkreślająca nabrzmiewanie konfliktu. W sztuce nie zostaje ukazane racjonalnie zaplanowane powstanie, lecz spontaniczny bunt wynikający z biedy i nędzy.
W pierwszym akcie tkacze, podobni do ludzi postawionych przed sądem, oczekują w napięciu na wyrok życia lub śmierci. Akcja rozgrywa się w domu fabrykanta Dreißigera w Pieszycach, gdzie tkacze oddają gotową tkaninę i otrzymują zapłatę. Bäcker, młody, wyjątkowo silny tkacz, buntuje się przeciwko kiepskiemu wynagrodzeniu: Marny napiwek i tyle. Rewolucyjny ton Bäckera sprawia, że wśród tkaczy rośnie chęć do buntu. |
|
Izdebka chałupnika Wilhelma Ansorge w Potoczku, w Górach Sowich jest miejscem akcji drugiego aktu, który ukazuje biedę tkaczy. Powracający ze służby wojskowej Moritz Jäger odwiedza rodzinę Starego Baumerta. Wygląd rezerwisty, jego porządne ubranie i odwaga kontrastują z nędzą chałupników. Ostatecznie udaje mu się poderwać tkaczy pieśnią Krwawy sąd. Drugi akt również kończy się zalążkiem buntu: Nie ścierpimy tego więcej, niech się dzieje, co chce. |
|
Trzeci akt rozgrywa się w karczmie w Pieszycach. Niezadowolenie tkaczy zostaje tutaj skonfrontowane z odmiennym punktem widzenia komiwojażera oraz przedstawicieli innych grup zawodowych (żandarma, chłopa, leśniczego, stolarza): Próżnować i wylegiwać się przy babach - w to wam graj, gówniarze! Akt ponownie kończy się odśpiewaniem pieśni Krwawy sąd. Młodzi i starzy tkacze wychodzą na ulicę: chcą iść do Drajsygiera, może im podniesie zarobek. |
|
Narastająca złość i wzburzenie tkaczy rozładowują się w czwartym akcie w luksusowym mieszkaniu prywatnym fabrykanta Dreissigera w Pieszycach. Po uwolnieniu Moritza Jägera, tkacze zmuszają do ucieczki: fabrykanta, jego rodzinę, pastora oraz komisarza policji. Następnie przypuszczają szturm na mieszkanie. Początkowo nieśmiało, potem coraz odważniej niszczą wyposażenie wnętrza i postanawiają: Stąd pójdziemy do Bielawy, do Dytrycha, co ma mechaniczne krosna. Cała nasza bieda przez te fabryki! |
|
Scenerię piątego aktu tworzy izdebka tkacka starego Hilse w Bielawie. Oddany Bogu i własnemu losowi stary Hilse zostaje przedstawiony jako przeciwnik rewolucji. Podczas gdy koło domu przechodzi pochód tkaczy i wybuchają walki z żołnierzami, Hilse nie opuszcza swojego miejsca pracy przy krośnie pod oknem. Zabłąkana kula trafia śmiertelnie tkacza, który przeciwstawił się powstaniu. Jego śmierć pozwala przewidzieć klęskę buntu tkaczy. W tym szeroko dyskutowanym ostatnim akcie dramat osiąga swój najwyższy poziom refleksji (Peter Sprengel). |